Osłona tego typu chroni nie tylko przed wszelkiego rodzaju mikrometeorytami czy innymi naturalnymi ciałami fizycznymi bądź śmieciami, ale w ograniczony sposób daje też odpór pociskom rakietowym i innego rodzaju broni kosmicznej o działaniu opartym na wykorzystaniu energii kinetycznej.

Wielkie prędkości osiągane przez jednostki podróżujące w przestrzeni kosmicznej powodują, że dla statków kosmicznych śmiertelnie niebezpieczna może się okazać kolizja z nawet mikroskopijnej wielkości ciałem obcym. Podobnie nawet obiekt stacjonarny może zostać trafiony i poważnie uszkodzony przez poruszający się z dużą prędkością mikrometeoryt - lub pocisk. Stąd z zasady każdą jednostkę kosmiczną wyposaża się w osłony cząsteczkowe, których zadaniem jest przechwytywanie obiektów fizycznych i ich dezintegracja bez uszczerbku dla chronionej jednostki. Z reguły główna powłoka takiej tarczy przebiega wewnątrz powłoki kadłuba statku, dodatkowo spajając go i wzmacniając na poziomie cząsteczkowym.

Zasadą jest, że tarcze cząsteczkowe na jednostkach kosmicznych praktycznie przez cały czas ich eksploatacji pozostają w stanie aktywnym - wyjątkami są sytuacje, gdy pewne ich obszary trzeba dezaktywować, aby dopuścić do odpalenia własnych rakiet, startu mysliwców z pokładowych hangarów, czy też celem pozbycia się śmieci. W takich wypadkach każdy, kto dowodzi danym statkiem, stara się z reguły ograniczyć czas tej operacji do minimum - często korzystając przy tym z automatyzacji procedur. Niewielkie "dziury" w tarczy są też potrzebne w pobliżu radiatorów i innych urządzeń chłodzących, aby pozwolić na ich skuteczne funkcjonowanie.

Transportowce i jednostki cywilne najczęściej wyposażone są jedynie w osłony tego typu, tarcze energetyczne posiadają znacznie rzadziej.

Warto jeszcze nadmienić, że tarcze cząsteczkowe są tak nierozerwalnie związane z samą ideą podróży kosmicznej, że standardowo podając wytrzymałość kadłuba danej jednostki podaje się ją łącznie z ochroną zapewnianą przez te osłony.